Gestalt jest drogą w stronę świadomości.
Jest pełnym szacunku spotkaniem dwóch osób, w którym postrzeganie, czucie i działanie jest oddzielone od interperetowania i szufladkowania istniejących postaw. Klient i terapeuta prowadzą dialog, w którym komunikują sobie swoją unikalną perspektywę. Różnice w postrzeganiu rzeczywistości stają się materiałem do dalszej pracy, przeprowadzania eksperymentów i podstawą do kontunuacji dialogu. Celem terapii jest uświadomienie sobie przez Klienta jego sposobu funkcjonowania w świecie; co robi, jak to robi, w jaki sposób to mu służy a w jaki sposób to mu szkodzi i jak może to zmienić oraz zaakceptowanie i docenienie siebie.
Słowo Gestalt zostało zaczerpnięte z języka niemieckiego i znaczy kształt, forma, figura, natomiast sama terapia wywodzi się z kierunku psychologicznego zwanego psychologią postaci lub gestaltyzmem i zaliczana jest do nurtu psychologii humanistycznej. Psychologia humanistyczna często też nazywana jest podejściem fenomenologiczno-egzystencjalnym i jest jednym z 3 najważniejszych kierunków we współczesnej psychologii, obok psychoanalizy i behawioryzmu.
Twórcą Terapii Gestalt jest Fritz Perls, który razem ze swoją żoną Laurą w latach 40 stworzył nowy kierunek psychoterapii.
Perls był postacią barwną i kontrowersyjną. Jego droga do sformułowania zasad terapii gestalt była długa i burzliwa. Miały na nią wpływ; jego osobista historia, nietuzinkowa osobowość i szerokie zainteresowania wykraczające daleko po za ramy klasycznej psychologii. Perls fascynował się teatrem i psychodramą (Moreno). Z podróży do Japonii przywiózł fascynację filozofią wschodu, a w szczególności zen. Czerpał z egzystencjalizmu (Heiddeger, Bubber), holizmu (Bergson), jak również z fenomenologii (Husserl). Studiował medycynę i psychoanalizę. Dzięki temu stworzył kierunek eklektyczny, który daje terapeucie bogaty wachlarz możliwości i technik do pracy.
Źródła, z których czerpie Gestalt;
1. Fenomenologia spostrzeganie rzeczy takimi jakimi się jawią, bez ich interpretowania, czy wyjaśnia lub próby wpłynięcia na nie. Zakłada jednostkowość i niepowtarzalność ludzkiego doświadczenia. Celem fenomenologicznej eksploracji w gestalcie jest świadomość i wgląd w to co się w danym momenie dzieje. Świadomość jest postrzegana na kilku poziomach; świadomość ciała, myśli, emocji, otoczenia jak i samego procesu stawania się świadomym. Każdy z nas jest fenomenem, doświadczając tego kim jest i tego co jest w danej chwili.
2. Egzystencjalizm
jego ideą jest przekonanie, że człowiek, jako jedyny z wszystkich bytów ma bezpośredni wpływ na to kim jest, a poprzez dokonywanie niezależnych wyborów wyraża swoją wolność. Ludzie są na tę wolność wręcz skazani, jest ona atrybutem człowieczeństwa. Jednocześnie egzystencjaliści uważali, że życie samo w sobie nie ma sensu. To człowiek sam nadaje znaczenie każdemu aktowi swojego życia. Proces ten jest ciągły. Uświadomienie sobie odpowiedzialności za swoje życie daje poczucie wolności i sprastwa, ale też może prowadzić do lęku i egzystencjalnej samotności. Egzystencjaliści dużą wagę przykładali do dialogu Ja-Ty (Bubber). Uważali, że każde doświadczenie jest inne i ma osobisty subiektywny wymiar. To w jaki sposób je odbieram wynika z tego kim jestem.
3. Holizm
pogląd, według którego wszelkie zjawiska tworzą układy całościowe podlegające swoistym prawidłowościom, których nie można wywnioskować na podstawie wiedzy o prawidłowościach rządzących ich składnikami. Jedną znajważniejszych zasad teorii Gestalt jest stwierdzenie, że „całość to coś więcej niż suma jej elementów”.
4. Psychologia postaci
inaczej nazywana gestaltyzem, to kierunek w psychologii, który pojawił się na początku XX wieku. Zakłada, że życie psychiczne człowieka to całościowy twór, na który składają się mniejsze wyłaniające się z tła całości, zwane postaciami lub figurami (gestalt po niemiecku oznacza figurę). Teoria gestalt opisuje relację pomiędzy całością a jej częściami, które się na nią składają. Bada jak ta swoista całość wyłania się z tła jako figura i jak jest postrzegana. Postrzeganie, inaczej wgląd w sytuację to w Gestalcie coś więcej niż tylko fizyczne doznanie wywołane przez zewnętrzne bodźce lub intelektualne zrozumienie tego co się wydarza. To cały wachlarz doświadczeń i wrażeń na poziomie emocji, ciała, umysłu, świata zewnętrznego i duchowego. Z psychologii postaci Perls przejął również prawo pregnancji, czyli domykania figur oraz efekt Zeigarnik, czyli tendencja do kończenia niedokończonych sytuacji. Odrzucił natomiast eksperymentalny, naukowy sposób tworzenia i weryfikacji teorii.
5. Teorai pola Kurta Lewina
Teoria pola Kurta Lewina zwana inaczej psychologią typologiczną – opisuje zależności między polem psychicznym jednostki a środowiskiem zewnętrznym, z którym tworzy ona całość.
założenia;
przestrzeń życiowa jednostki podzielona jest na obszary.
organizacja tych obszarów ma znaczenie tylko dla jednostki aktywnej
pojawiające się potrzeby jednostki są źródłem napięć
potrzeby odnoszą się do różnych obszarów funkcjonowania jednostki
zaspokojenie potrzeby daje wartość pozytywną i redukuje napięcie, niezaspokojenie potrzeby powoduje wzrost napięcia i tym samym ma wartość ujemną
proces zaspakajania potrzeb powiązany jest z nadawaniem wartości poszczególnym obszarom, które stają się polami sił
pola sił dążą do równowagi
są współzależne
Od Lewina ponadto Perls przejął koncepcję kontaktu granicznego ze środowiskiem oraz teorię na temat polaryzacji wewnętrznej.
6. Teoria organicystyczna Kurta Goldsteina
organizmy dążą do homeostazy, czyli samoregulacji w kontakcie z otoczeniem.
7. Psychoanaliza
powstała na przełomie XIX i XX wieku, a jej twórcą był znany wiedeński lekarz Zygmunt Freud. Od tego czasu ewoluowała, a wiele współczesnych kierunków w psychologii i w psychoterapii, ma swoje źródła właśnie w psychoanalizie. Sama psychoanaliza funkcjonuje współcześnie jako dziedzina złożona z wielu nurtów myślenia.
Psychoanaliza odegrała również ważną rolę w kształtowaniu się teorii Gestalt. To z niej przejął Perls założenie, że aktualne zachowanie uwarunkowane jest wczesnodziecięcymi przeżyciami, czy konflikatami wewnętrznymi, które nie zostały uświadomione, ani przepracowane. Jednak w dużej mierze teoria Gestalt została stworzona w opozycji do Psychoanalizy.
A więc;
główny aspekt został położony na popęd głodu a nie na popęd seksualny
podkreślenie roli świadomości w odróżnieniu od nieświadomej popędowości
położenie nacisku na bycie w tu i teraz w odróżnieniu od analizowania przeszłości
traktowanie relacji terapeuta - klient jako fenomenologicznego spotkania, dwóch równorzędnych partnerów - w odróżnieniu od psychoanalitycznego interpretowania zdarzeń
podkreślanie zdolności organizmu do samoregulacji w odróżnieniu od klasycznej psychopatologii
9. Psychodrama Moreno
ważne miejsce w formowaniu terapii Gestalt odgrywają teatralne doświadczenia Perlsa oraz psychodrama Moreno.
Psychodrama Moreno - to metoda psychoterapii stworzona przez Jakuba Moreno w latach 20 XX wieku. Jest to terapia, która wykorzystuje elementy teatru i dramy w celu rozpoznania i leczenia zaburzeń psychicznych. Członkowie grupy terapeutycznej tworzą przedstawienia teatralne, w których odgrywają różne role społeczne w zaimprowizowanych sytuacjach. Dzięki temu w bezpiecznych warunkach mogą jeszcze raz przeżyć sytuacje, które w rzeczywistości wiązały się z silnymi emocjami i często destrukcyjnym oddziaływaniem na osobowość klienta. Powtórne przeżycie tych wydarzeń w akceptującym i bezpiecznym środowisku daje możliwość poznania nowych wzorców zachowań i otrzymania informacji zwrotnych od innych osób. Pozwala to na emocjonalne oczyszczenie i przynosi korzyść zarówno widzom jak i aktorom.
10. Zen
wywodzi się z odłamu buddyzmu mahajany. Charakteryzuje go indywidualny styl, pełen minimalizmu i zamierzonych paradoksów. Według tego podejścia świat można zobaczyć tylko wtedy, kiedy człowiekowi nie przeszkadzają jego myśli. Każda myśl, odniesienie, porównanie, uprzedzenie przysłania rzeczywisty obraz tego co jest. Powstaje dysonans między tym co ludzie dostrzegają przez pryzmat własnych uwarunkowań a faktycznym zdarzeniem. Ten dysonans jest źródłem cierpienia. Dużą wagę w Zen przywiązuje się do pustki. W przeciwieństwie do zachodniej kultury pustka w Zen ma pozytywny wydźwięk. Jest tutaj rozumiana jako brak uwarunkowań. W tym stanie umysłu myśli pojawiają się, ale nie są przytrzymywane. Wtedy umysł staje się jak lustro, które odbija rzeczywistość. Znika podział między „ja, a światem zewnętrzny”. Stajemy się obecni, gdyż nie wybiegamy myślą w przyszłość i nie cofamy się do przeszłości. Istniejemy w pełni w tu i terez, w tej chwili, która trwa i w miejscu, w którym jesteśmy. Taki stan umysłu można osiągnąć dzięki praktyce medytacji, która jest podstawową praktyką zen. Zazen (dosłownie siedzący zen) to medytacja, której celem jest poznanie swojej prawdziwej natury i dzięki temu osiągnięcie stanu „oświecenia”, czyli stanu buddy.
Obecnie Gesltalt to jednocześnie forma psychoterapi, kierunek w psychologii oraz swoista filozofia życia, również szkoła terapii.
Opracowanie Iza Petryna-Kalinowska
na podstawie
"Czym jest psychoterapia gestalt?" Ewa Canert-Łąka, żródło http://www.gestalt.pl/czym_jest_gestalt.html
"Awareness, Dialogue and Process" Gary Yontef, żródło http://www.gestalttherapy.org/_publications/AwarenessDialogueProcess.pdf
"Gestalt Therapy: An Introduction" Gary Yontef, żródło http://www.gestalt.org/yontef.htm
"Teoria i praktyka gestalt" Tomasz Garstka źródło, http://www.psychologia.edu.pl
http://pl.wikipedia.org/wiki/Psychoterapia_Gestalt
http://pl.wikipedia.org/wiki/Zen
http://pl.wikipedia.org/wiki/Psychodrama
http://pl.wikipedia.org/wiki/Psychoterapia
